Γιατί το λογισμικό δεν πρέπει να έχει ιδιοκτήτες

Η Microsoft είναι η εταιρία που κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς στον τομέα των λειτουργικών συστημάτων, καταφέρνοντας να μπει σχεδόν σε κάθε σπίτι που διαθέτει προσωπικό υπολογιστή. Ο πρόεδρος της, ο Μπιλ Γκέιτς, ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο από το 1995 ως το 2006, σύμφωνα με τον κατάλογο δισεκατομμυριούχων του περιοδικού Forbes, με πρόσφατες εκτιμήσεις να βάζουν την καθαρή αξία της περιουσίας του κοντά σε 56 δισεκατομμύρια δολάρια. Η εμπορική πολιτική της Microsoft από τα τέλη της δεκαετίας του 70΄ ήταν στα όρια της νομιμότητας. Έχει κατακριθεί ως αντιανταγωνιστική και μονοπωλιακή, και η εταιρία έχει οδηγηθεί αρκετές φορές στα δικαστήρια και καταδικαστεί για παράβαση των νόμων κατά των μονοπωλίων και των τραστ.

Σίγουρα θα έχετε συναντήσει χρήστες που εκφράζονται κατά της Microsoft ανεξάρτητα απ' τον αν χρησιμοποιούν τα προϊόντα της. Τι είναι αυτό όμως που τους κρατά δέσμιους; Πως οι ίδιοι που  βρίζουν τον Γκέιτς τον έκαναν βασιλιά, παρότι τον άκουγαν να λέει «Η ζωή δεν είναι δίκαιη - συνήθισέ το!»;

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠ' ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ MICROSOFT

Ποιες είναι όμως οι κοινωνικές επιπτώσεις αυτής της πολιτικής και γενικότερα του ιδιόκτητου-κλειστού λογισμικού; Ο Γκέιτς κατάλαβε γρήγορα πως αν θες να βγάλεις πολλά χρήματα, δε μπορείς να μείνεις στα πρώτα στάδια του καπιταλισμού, που είναι ο ανταγωνισμός, αλλά να μονοπωλήσεις την αγορά. Κι αυτό έκανε. Αγόρασε κάθε πιθανό ανταγωνιστή πριν αυτός γίνει επικίνδυνος. Δημιούργησε ένα ιδιόκτητο λογισμικό, πνευματική ιδιοκτησία της εταιρίας, το οποίο εξέδωσε σε δυαδική μορφή, αποκρύπτοντας απ' την κοινωνία την παραχθείσα γνώση, καθώς κανείς δεν μπορούσε να διαβάσει ή να τροποποιήσει τον κώδικα. Απαγόρευσε σε εταιρίες να βγάζουν drivers για άλλα λειτουργικά, ώστε να διατηρήσει τον έλεγχο της αγοράς. Υποχρέωσε τους κατασκευαστές PC να πουλούν τα προϊόντα τους με προεγκατεστημένα τα windows, αναγκάζοντας τους χρήστες που δεν επιθυμούσαν το συγκεκριμένο λειτουργικό να το πληρώσουν ακόμα κι αν δεν το χρησιμοποιήσουν.

ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ - Η ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ

Ο Richard Stallman είναι ο ιδρυτής του κινήματος ελεύθερου λογισμικού. Εφηύρε την έννοια του copyleft για να προστατεύσει τα ιδανικά αυτού του κινήματος, και διαφύλαξε αυτή την έννοια στην ευρέως χρησιμοποιούμενη GPL (General Public License) για το λογισμικό. (Η πηγή εσόδων του είναι η πληρωμή από τις μισές διαλέξεις στις οποίες καλείται να μιλήσει.)

Το Ελεύθερο λογισμικό παρέχει στους χρήστες την ελευθερία να εκτελούν, αντιγράφουν, διανέμουν, μελετούν, τροποποιούν και βελτιώνουν το Ελεύθερο λογισμικό. Σύμφωνα με τον Stallman, τέσσερις είναι οι βασικές ελευθερίες για το λογισμικό:

1. Η ελευθερία να εκτελείτε το πρόγραμμα για οποιονδήποτε σκοπό.
2. Η ελευθερία να μελετάτε τον τρόπο λειτουργίας του προγράμματος και να το προσαρμόζετε στις ανάγκες σας. (Η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα είναι προϋπόθεση για να ισχύει κάτι τέτοιο.)
3. Η ελευθερία να αναδιανέμετε αντίγραφα του προγράμματος ώστε να βοηθάτε το συνάνθρωπο σας.
4. Η ελευθερία να βελτιώνετε το πρόγραμμα και να δημοσιεύετε τις βελτιώσεις που έχετε κάνει στο ευρύ κοινό, ώστε να επωφεληθεί ολόκληρη η κοινότητα. (Η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα είναι επίσης προϋπόθεση για να ισχύει κάτι τέτοιο.)

Σας φαίνονται αρκετά προφανή όλα αυτά; Απλά δείτε τι ισχύει στα λογισμικά κλειστού κώδικα; Τίποτα! Ούτε καν το πρώτο.

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΔΕΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΧΕΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ

Το σύστημα των δικαιωμάτων δημιουργών, δίνει στα προγράμματα λογισμικού ιδιοκτήτες, οι περισσότεροι των οποίων σκοπεύουν να παρακρατήσουν τις πιθανές, ευεργετικές δυνατότητες του λογισμικού, μακριά από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Οι ιδιοκτήτες αυτοί προπαγανδίζουν πως είναι λάθος να παρακούσετε τις εντολές τους, βοηθώντας τον συνάνθρωπο σας, δίνοντας κίνητρα στους χαφιέδες να καταδώσουν όσους το κάνουν, ώστε με τη βοήθεια της αστυνομίας να τους συλλάβουν. Χρησιμοποιούν δυσφημιστικές εκφράσεις όπως «πειρατεία» και «κλοπή», και ιδιαίτερες ορολογίες όπως «πνευματικά δικαιώματα» και «οικονομική απώλεια» ώστε να συστήσουν στο κοινό, έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψεως, μια απλουστευμένη αναλογία μεταξύ προγραμμάτων και υλικών αντικειμένων. Ποια είναι όμως η διαφορά των προγραμμάτων με τα υλικά αντικείμενα. Ο Stallman δίνει ένα ωραίο παράδειγμα. «Όταν μαγειρεύω μακαρόνια, πράγματι ενίσταμαι εάν κάποιος άλλος τα φάει, διότι τότε δε μπορώ να τα φάω εγώ. Η πράξη του με ζημιώνει, όσο κάνει καλό σε αυτόν, αν υποθέταμε ότι μόνο ένας μπορεί να φάει τη μακαρονάδα. To να τροποποιήσετε ένα πρόγραμμα που έγραψα εγώ, δίνοντας ένα αντίγραφο σε έναν φίλο σας, επηρεάζει εσάς και τον φίλο σας και κατα συνέπεια όλη την κοινότητα.  Δεν θα έπρεπε να έχω τη δύναμη να σας επιβάλλω να μην το κάνετε. Κανένας δεν θα έπρεπε να την έχει. Απ' την άλλη ο αρχικός σκοπός των δικαιωμάτων των δημιουργών ήταν να προάγει την πρόοδο, όχι να ανταμείψει τους συγγραφείς.»

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το internet υπήρξε ίσως το μόνο μέσο που δεν κατάφερε να ελέγξει η πλουτοκρατία, κυρίως λόγω της ραγδαίας του ανάπτυξης. Το internet ωθήθηκε απ' τον ίδιο τον κόσμο, που για πρώτη φορά πήρε την εξουσία ενός μέσου και το μετέτρεψε σε μια παγκόσμια κολεκτίβα. Μια κοινότητα που συνεργάζεται για το καλό της ίδιας της κοινότητας και όχι για το κέρδος. Σήμερα, που είναι διαθέσιμα πολλά ελεύθερα λειτουργικά συστήματα, χάρις τη συνεργασία της κοινότητας μέσω του internet, η δικαιολογία χρησιμοποίησης ιδιόκτητου λογισμικού, λόγω της έλλειψης εναλλακτικών επιλογών, δεν είναι πλέον βάσιμη. Το όφελος της κοινωνίας είναι απ' το ελεύθερο λογισμικό είναι, εκτός των άλλων, ότι η γνώση που παράγεται είναι διαθέσιμη στο κοινό.

Τμήματα του κειμένου έχουν παρθεί απ' το www.gnu.org στο οποίο μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το θέμα.